jueves, 23 de enero de 2014

Tradición o traditio en el Derecho romano

Hemos recopilado en esta entrada diferentes textos romanos, en latín y con su correspondiente traducción, acerca de la traditio o tradición en Derecho romano.

Las columnas romanas eran poseidas mediante tradicion en el Derecho romano
Las columnas romanas se aprehendían por medio de la vista y la intención.

- Traspaso del dominio de las cosas: tradición y usucapión


Los dominios de las cosas se transfieren por medio de tradiciones y usucapiones, no por meros pactos.

Traditionibus et usucapionibus dominia rerum non nudis pactis transferentur.

C., 2, 3, de pactis, 20 (Diocleciano y Maximiniano).

- Utilización de la acción reivindicatoria


Si una tierra pertenece a alguien por causa de compra, no podrá ejercitar esta acción (la reivindicatoria) antes de que la tierra le haya sido entregada y cuando sea perdida la posesión.

Si ager ex emptionis causa ad aliquem pertineat, non recte hac actione (rei vindicatio) agi poterit, antequam traditus sit ager tuncque possessio amissa sit.

D., 6, I, de rei vindicat., 50, pr. (Calistrato).

- Limitación de la traditio


La traditio ni debe ni puede transferir al que recibe más de lo que hay en el que entrega. Si, por tanto, uno tenía el dominio sobre el fundo, lo transmite al entregarle; si no tenía, nada transmite al que recibe.

Traditio nihil amplius transferre debet vel potest ad eum qui accipit, quam est apud eum qui tradit. Si igitur quis dominium in fundo habuit, id tradendo transfert, si non habuit, ad eum qui accipit nihil transfert.

D., 41, I, de adquirendo rerum dom., 20, pr. (Ulpiano).

- Facultad para enajenar la cosa


Sucede a veces que uno sea dueño y no tenga facultad para enajenar la cosa, y que uno no sea dueño y puede enajenar.

Porque al marido se le prohibe por la ley Julia enajenar el fundo dotal, no obstante ser suyo, ya le haya sido mancipado en concepto de dote, ya haya sido objeto de una in iure cessio, ya usucapido. Cuya norma se duda, ciertamente, si solamente es aplicable a los predios itálicos o también a los predios provinciales.

A la inversa, el curador agnado de un demente, puede enajenar, según la Ley de las XII Tablas, la cosa de éste; y lo mismo el procurador...; e igualmente el acreedor, mediante pacto, la cosa pignorada, aun cuando dicha cosa no sea suya. Aunque esto último quizá se considere llevado a cabo en cuanto se entiende que la voluntad del deudor era que la prenda fuese enajenada, puesto que había pactado antes que le sería lícito al acreedor vender la prenda si la deuda no se pagaba.

Accidit aliquando, ut qui dominus sit, alienandae rei potestatem non habeat, et qui dominus non sit, alienare possit.

Nam dotale praedium maritus invita muliere per legem Iuliam prohibetur alienare, quamvis ipsius sit vel mancipatum ei dotis causa vel in iure cessum vel usucaptum. Quod quidem ius utrum ad Italica tantum praedia an etiam ad provincialia pertineat, dubitatur.

Ex diverso agnatus furiosi curator rem furiosi alienare potest ex lege XII tabularum; item procurator... est; item creditor pignus ex pactione, quamvis eius ea res non sit. Sed hoc forsitan ideo videatur fieri, quod voluntate debitoris intellegitur pignus alienari, qui olim pactus est, ut liceret creditori pignus vendere, si pecunia non solvatur.

Gayo, 2, 62-64.

- Estipulaciones en el edicto de Marco y la constitución de Zenón


Se previene en un edicto del divino Marco que aquel que compró al fisco una cosa ajena puede rechazar con una excepción al dueño de la cosa si hubiere transcurrido un quinquenio después de la venta. Pero una constitución de Zenón, de divina memoria, estableció acertadamente, respecto de los que reciben del fisco alguna cosa por venta, donación u otro título, que queden inmediatamente asegurados y sean vencedores, ora demanden, ora sean demandados; y que, en cambio, se permita dirigirse contra el sacratístimo erario dentro de un cuadrienio a los que creyeren que les competían determinadas acciones por razón del dominio o de hipoteca sobre las cosas que fueron enajenadas. Y una divina constitución que recientemente promulgamos, ha establecido también respecto de aquellos que hubieren recibido alguna cosa de nuestra casa o de la venerable Augusta, lo mismo que se contiene en la antedicha constitución Zenón sobre enajenaciones fiscales.

Edicto divi Marci cavetur eum, qui a fisco rem alienam emit, si post venditionem quinquennium praeterierit, posse dominum rei per exceptionem repellere. Constitutio autem divae memoriae Zenonis bene prospexit his, qui a fisco per venditionem vel donationem vel alium titulum aliquid accipiunt, ut ipsi quidem securi statim fiant et victores existant, sive conveniantur sive experiantur; adversus sacratissimum autem aerarium usque ad quadriennium liceat intendere his, qui pro dominio vel hypotheca earum rerum, quae alienatae sunt, putaverint sibi quasdam competere actiones. Nostra autem divina constitutio, quam nuper promulgavimus, etiam de his, qui a nostra vel venerabilis Augustae domo aliquid acceperint, haec statuit, quae in fiscalibus alienationibus praefatae Zenonianae constitutioni continentur.

I., 2, 6, de usucapionibus, 14.

- El ejemplo de la generosidad de pretores y cónsules en el traspaso de la propiedad


Además de esto, algunas veces la voluntad del dueño traspasa también la propiedad de la cosa dirigiéndose a una persona incierta; como, por ejemplo, los pretores o los cónsules que arrojan monedas a la muchedumbre ignoran lo que ha de coger cada cual, y, sin embargo, como quieren que cada uno haga lo suyo lo que hubiere cogido, lo hacen instantáneamente dueño de ello.

Hoc amplius interdum et in incertam personam collocata voluntas domini transfert rei proprietatem: ut ecce praetores vel consules, qui missilia iactant in vulgus, ignorant, quid eorum quisque excepturus sit, et tamen, quia volunt quod quisque exceperit eius esse, statim eum dominum efficiunt.

I., 2, I, de rerum div., 46.

- Entrega de llaves como símbolo de adquisición de dominio y posesión


Una vez entregadas las llaves, se considera entregada la posesión de mercancías guardadas en los almacenes; hecho lo cual, instantáneamente adquiere el comprador el dominio y la posesión, aunque no hubiere abierto los almacenes; y si las mercancías no hubieran sido del vendedor, se inicia al punto la usucapión.

Clavibus traditis ita mercium in horreis conditarum possessio tradita videtur, si claves apud horrea traditae sint: quo facto confestim emptor dominium et possessionem adipiscitur, etsi non aperuerit horrea: quod si venditoris merces non fuerunt, usucapio confestim inchoabitur.

D., 18, I, de contrahenda emptione, 74 (Papiniano).

- Toma de posesión sin contacto con la cosa


Si yo le hubiese mandado al vendedor que entregase la cosa a un procurador en presencia de la misma, dice Prisco que se considera que me fue entregada; e igualmente si yo hubiera mandado a un deudor (mío) que le entregue el dinero a otra persona; porque no es necesario aprehender la posesión corporalmente y por contacto, sino que se toma también con la visita y la intención; y prueba de ello son las cosas que por la magnitud de su peso no pueden ser movidas, como unas columnas, pues se consideraban entregadas si se hubiese convenido en presencia de las mismas; y se consideraban entregados los vinos cuando al comprador le hubiesen sido entregadas las llaves de la bodega.

Si iusserim venditorem procuratori rem tradere, cum ea in praesentia sit, videri mihi traditam Priscus ait, idemque esse, si nummus debitorem iusserim alii dare, non est enim corpore et tactu, necesse adprehendere possessionem, sed etiam oculis et affectu argumento esse eas res quae propter magnitudinem ponderis moveri non possunt, ut columnas; nam pro traditis eas haberi, si in re praesenti consenserint; et vina tradita videri, cum claves cellae vinariae emptori traditae fuerint.

D., 41, 2, de adquirenda v. amitt. poss., I, 21 (Paulo).

- Posesión mediante vista e intención


Si yo le hubiese mandado al vendedor depositar en mi casa lo que le hubiera comprado, cierto es que poseo, aunque nadie hubiese tocado todavía la cosa; o si, habiendo comprado yo un fundo vecino, el vendedor me lo señalara desde mi torre y dijese que me entregaba la libre posesión, empiezo a poseerlo, no menos que si hubiera puesto el pie dentro de sus límites.

Si venditorem quod emerim deponere in mea domo iusserim, possidere me certum est, quamquam id nemo dum attigerit; aut si vicinum mihi fundum mercato venditor in mea turre demonstret vacuamque se possessionem tradere dicat, non minus possidere coepi, quam si pedem finibus intulissem.

Eod., 18, 2 (Celso).

- Transmisión de la cosa sin traditio


A veces, incluso la sola voluntad del dueño, sin traditio, basta para transmitir la cosa, como cuando uno te hubiese vendido o donado la cosa que te prestó o arrendó o depositó en tu poder. Pues, si bien no te la entregó por esta causa, por lo mismo, sin embargo, que se consiente en que sea tuya, se adquiere inmediatamente para ti la propiedad, igual que si se te hubiera entregado con tal finalidad.

Interdum etiam sine traditione nuda voluntas sufficit domini ad rem transferendam, veluti si rem, quam tibi aliquis conmodavit aut locavit aut apud te deposuit, vendiderit tibi aut donaverit. Quamvis enim ex ea causa tibi eam non tradiderit, eo tamen ipso, quod patitur tuam esse, statim adquiritur tibi proprietas perinde ac si eo nomine tradita fuisset.

I., 2, I, de rerum div., 44.

- Obligación por razón de evicción


Si la cosa que ya estaba en tu poder te la vendiese a ti, como se tiene por entregada, se establece que estoy obligado por razón de la evicción.

Si rem quae apud te esset vendidissem tibi: quia pro tradita habetur, evictionis nomine me obligari placet.

D., 21, 2, de evictionibus, 62, pr. (Celso).

- Compra de la cosa en casos de comodato y prenda


Si alguien hubiera comprado la cosa depositada en él, o entregada a él en comodato, o recibida por él en prenda, se habrá de considerar como entregada, si después de la compra siguió en su poder.

Y lo mismo ha de decirse si procediere la entrega a la compra.

Si quis rem apud se depositam vel sibi commodatum emerit vel pignori sibi datam, pro tradita erit accipienda, si post emptionem apud eum remansit.

Sed et si praecessit traditio emptionem, idem erit dicendum.

D., 6, 2, de Publiciana, 9, 1-2 (Ulpiano).

- Posesión en nombre propio y posesión en nombre ajeno


Lo que poseo (estoy poseyendo) en nombre propio, lo puedo poseer (seguir poseyendo) en nombre ajeno. Pues no cambio para mí la causa de la posesión, sino que dejo yo de poseer y hago poseedor a otro por intervención mía. No es lo mismo poseer que poseer (tener la cosa) en nombre ajeno, porque posee aquel en cuyo nombre se posee (se tiene la cosa); el procurador presta su mediación para la posesión ajena.

Quod meo nomine possideo, possum alieno nomine possidere. Nec enim muto mihi causam possessionis, sed desino possidere et alium possessorem ministerio meo facio. Nec item est possidere et alieno nomine possidere: nam possidet, cuius nomine possidetur, procurator alienae possessioni praestat ministerium.

D., 41, 2, de adquirenda v. amitt. poss., 18, pr. (Celso).

- Donación del fundo por carta


Una mujer donó -no a su marido- un fundo por carta y tomó en arrendamiento, del donatario, el mismo fundo; respondí que puede sostenerse que le compete a éste la acción real, si hubiese adquirido la posesión por mediación de la misma donante, como por medio de una arrendataria; alegábase que, además, el donatario estaba en el campo que se donaba cuando se le envió la carta; circunstancia que bastaba para transmitir la posesión aun cuando no hubiese intervenido el arrendamiento.

Quaedam mulier fundum non marito donavit epistulam et eumdem fundum ab eo conduxit: posse defendi in rem ei competere, quasi per ipsam adquisierit possessionem veluti per colonam. Proponebatur, quod etiam in eo agro qui donabatur fuisset, cum epistula emitteretur: quae res sufficiebat ad traditam possessionem, licet conductio non intervenisse.

D., 6, 1, de rei vind., 77 (Ulpiano).

- Reserva de usufructo en caso de dote o venta de la cosa


Si alguien, al donar o dar en dote o vender una cosa, se hubiere reservado su usufructo, entiéndase, aunque no lo hubiere estipulado, que la entregó inmediatamente, ni se requiera nada más para que se considerase hecho la traditio, sino que en tales casos sea absolutamente lo mismo retener el usufructo que entregar la cosa.

Quisquis rem aliquam donando vel in dotem dando vel vendendo usumfructum eius retinuerit, etiamsi stipulatus non fuerit, eam continuo tradisse credatur, nec quid amplius requiratur, quo magis videatur facta traditio, sed omnimodo idem sit in his causis usumfructum retinere quod tradere.

C., 8, 53 (54), de donationibus, 28 (Honorio y Teodosio).

- Necesidad de venta o justa causa además de la traditio para traspaso de dominio


Nunca la mera traditio, transfiere el dominio sino si hubiese precedido la venta u otra justa causa, por la cual se siguiese la entrega.

Numquam nuda traditio transfert dominium, sed ita, si venditio aut aliqua iusta causa praecesserit, propter quam traditio sequeretur.

D., 41, I, de adquirendo rerum dom., 31, pr. (Paulo).

- Eficacia de la entrega cuando se disiente de las causas de la misma


Cuando convenimos ciertamente en el objeto que es entregado, y, en cambio, disentimos en las causas, no veo por qué ha de ser ineficaz la entrega; como, por ejemplo, si yo creyera que estaba obligado en virtud de un testamento a entregarte un fundo, y tú estimases que se te debía por haberse estipulado; porque también si yo te entregase para donártelo dinero contante y sonante y tú lo recibieses como prestado, consta que pasa a ti la propiedad, sin que sea obstáculo que hayamos disentido en cuanto a la causa de dar y recibir.

Cum in corpus quidem quod traditur consentiamus, in causis vero dissentiamus, non animadverto, cur inefficax sit traditio, veluti si ego credam me ex testamento tibi obligatum esse, ut fundum tradam, tu existimes ex stipulatu tibi obligatum esse, ut fundum tradam, tu existimes ex stipulatu tibi eum deberi; nam et si pecuniam numeratam tibi tradam donandi gratia, tu eam quasi creditam accipias, constat proprietatem ad te transire nec impedimento esse, quod circa causam dandi atque accipiendi dissenserimus.

Eod., 36 (Juliano).

- Supuesto de inexistencia de donación, aunque sí mutuo


Si yo te hubiese dado dinero como para donártelo y tú lo recibieras como prestado, escribe Juliano que no hay donación, pero habrá que ver si existe mutuo. Y opino que también hay mutuo, y que es más exacto que el dinero, no se hace del que lo recibe, porque lo recibió en otra creencia. Por lo cual, si lo hubiese consumido, aunque esté obligado por la condictio, podrá, sin embargo, usar de la excepción de dolo, ya que el dinero se consumió según la voluntad del que lo dio.

Si ego pecuniam tibi quasi donaturus dedoro, tu quasi mutuam accipias, Iulianus scribit donationem non esse: sed an mutua sit, videndum. Et puto nec mutuam esse magisque nummos accipientis non fieri, cum alia opinione acceperit. Quare si eos consumpserit licet condictione teneatur, tamen dolo exceptione uti poterit quia secundum voluntatem dantis nummi sunt consumpti.

D., 12, I, de rebus cred., 18, pr. (Ulpiano).

- Prohibición de donación entre marido y mujer


Ha de saberse que de tal manera que está prohibida la donación entre marido y mujer, que lo que se hizo nada vale ipso iure. Por tanto, si fuese cosa corporal lo donado, ni la traditio vale. Y si se hubiera prometido al estipulante, o se le hubiera dado por recibirlo, ello no será válido; porque lo que entre marido y mujer se hace por causa de donación, es inválido ipso iure.

Sciendum autem est ita interdictam inter virum et uxorem donationem, ut ipso iure nihil valeat quod actum est: proinde si corpus sit quod donatur, nec traditio quicquam valet, et si stipulanti promissum sit vel accepto latum, nihil valet: ipso enim iure quae inter virum et uxorem donationis causa geruntur, nullius momenti sunt.

D., 24, I, de donat, inter vir. et ux., 3, 10 (Ulpiano).

- Donaciones prohibidas por el ius civile


En las donaciones prohibidas por el ius civile, de tal modo se revoca lo donado de aquel o de aquella a quien se donó, que, si la cosa existiera realmente será reivindicada, y si hubiese sido consumida se reclamará por la condictio tanto cuanto alguno de ellos se hizo más rico.

In donationibus autem iure civili impeditis hactenus revocatur donum ab eo ab eave cui donatum est, ut, si quidem exstet res, vindicetur, si consumpta sit, condicatur hactenus, quatenus locupletior quis eorum factus est.


Eod., 5, 18 (Ulpiano).


----------

Fuente:
Arias Ramos, "Derecho romano", págs. 696 - 699, 920 - 923.